Selanik, 19. yüzyılda kozmopolit yapısıyla, hareketli kültür ve politika yaşamıyla ve en önemlisi zengin ekonomisi ile Osmanlı İmparatorluğunun payitahtı İstanbul’dan sonra gelen en önemli kentlerinden biriydi.
Osmanlı’da Tanzimat gibi çağdaşlaşma hareketleri Selanik’te yankı buluyor, Fransız Devriminin ilkeleri Osmanlı topraklarında bu kentte yaygınlaşıyordu.
Toplumsal ve kültürel yaşamı böylesine canlı bir kentin, Osmanlı İmparatorluğunda eğitim alanında da öncülük görevi yüklenmesi bir bakıma kaçınılmazdı.
Terakki Vakfı Okulları, işte böyle bir ortamda, 1877’de Selanik’in ileri gelen Türk iş adamları tarafından “Mekteb-i Terakki” adıyla bir özel okul olarak kuruldu. Okulun yönetimi, vakıf ilke ve yapısını taşıyan bir “encümenden” (komisyondan) oluşmaktaydı.
Okul iptidaiye (ilk) ve rüşdiye (orta) düzeyde eğitim vermekteydi. Bu komisyon aynı zamanda Selanik’te kurulan ilk sivil toplum kurumlarından biri olup kendisi için de bir tüzük hazırlayarak yönetim ilkelerini belirlemişti. İlkeler uyarınca okulların öğrencileri ve hocaları bu komisyonun nezareti altında olacak ve haftada iki kez iki komisyon üyesi tarafından denetlenecekti.
Amaç; yabancı dil bilen, ticari bilimlerine hâkim, girişimci ve sağlam ahlaklı gençler yetiştirmek olarak belirlenmişti.
Başlangıçtan beri Terakki Okulları ile ilgili beş önemli özellik göze çarpmaktadır. Birinci olarak Terakki Okulları kuruluşundan itibaren yabancı dil eğitimine son derece önem vermektedir. İkinci olarak Selanik’in ekonomik gereksinimine ve değişen toplumsal yapısına uygun olarak, “ticaret ve iktisat dersleri” özen gösterilen derslerin başında gelmiştir. Üçüncü olarak kız çocuklarının eğitimi konusu üzerinde büyük bir duyarlılıkla durulmuş, Terakki Mektebi Encümeni 1890’lı yıllardan başlayarak kız çocuklarına yönelik iki okul açmıştır. Dördüncü olarak okul, yeniliklere açık bir tarzda yönetilmiştir. Encümenler ve okul yöneticileri, öğretmenlerin ve öğrencilerin derslere devamları yanında eğitimin bir parçası olarak gördükleri kültürel etkinliklere ve sportif aktivitelere önem vermişlerdir. Son olarak Osmanlı İmparatorluğunda, okul öncesi ana (valide) okulunun ilk kurulduğu eğitim kurumlarından biri Terakki Mektebi olmuştur.
Okul, bu tarihten sonra da gelişimini sürdürdü. 27 Mart 1880 tarihinde okulun adı SELANİK TERAKKİ MEKTEBİ olarak değiştirildi. Selanik Terakki Mektebi, ortaokuldan sonra lise düzeyinde de eğitim vermeye başladı. Bu hızlı gelişim ve verdiği eğitimin kalitesi açısından Selanik’in en gözde okullarından biri haline gelen Selanik Terakki Mektebi, velilerin de isteğine uyarak yatılı kısım ve kızlar bölümünü de açtı. Okul, 20. yüzyılın başında adını YADİGÂR-I TERAKKİ TİCARET MEKTEBİ olarak değiştirdi.
1912 yılına gelindiğinde Balkan Savaşı nedeniyle Selanik’te zor günler yaşanmaya başlandı. Kentin Müslüman Türk halkı; savaş, baskılar ve o yılların karışıklıkları içinde Selanik’i terk edip başta İstanbul ve İzmir olmak üzere doğuya doğru göç etmek zorunda kaldı. 1923 Lozan Antlaşması’ndan sonra da Terakki Mektebinin Selanik’te kalan son bölümü Yalılar da diğer Türk malları gibi tasfiye edilip kapatıldı. Böylece okulun Selanik’teki yaklaşık 55 yıllık tarihi sona erdi. Ama okulun Selanik’teki son bölümünün kapanmasından dört yıl önce, İstanbul’da Terakki ruhunu taşıyan bir başka okul açılmıştı bile. Selanik Terakki Mektebinden yetişmiş ve Balkan Savaşı yıllarında İstanbul’a göç etmiş bir grup genç, içinden çıktıkları irfan yuvasının geleneğini sürdürmek ve genç kuşaklarda da aynı geleneği yaratmak için 5 Nisan 1919’da ŞİŞLİ LİSAN MEKTEBİ adı altında bir okul kurdular. 3 Eylül 1919’da Mahmut Celalettin Konağı’nda kapılarını açan Şişli Lisan Mektebi, 24 Haziran 1920 akşamı bu ahşap konak yanınca 1 Eylül 1920 tarihinden itibaren eğitime Pangaltı’da kiralanan Nuri Paşa Konağı’nda eğitime devam etti.
Okul 1921 yılından itibaren ŞİŞLİ TERAKKİ MEKTEBİ olarak isim değiştirdi. Kuruluş yıllarında olduğu gibi, bu okul da Encümen adı verilen kurucu ve koruyucu üyelerden oluşmuş bir heyet tarafından yönetildi.
Şişli Terakki Mektebi, 1935 yılında kendi mülkiyetindeki binalarına kavuşuncaya kadar hep Nişantaşı ve Pangaltı arasında, okul hizmeti vermeye uygun konakları kiralayarak tam teşkilatlı, yatılı, karma bir lise olarak gelişti.
Şişli Terakki Mektebi 1922 yılında Ferit Paşazade Mehmet Bedri Bey ve validesine ait binada, 1924 yılında “Şerif Paşa ve Münire Sultan Konakları”nda, 1927 yılında Halil Rıfat Paşa Konağı’nda, 1928 yılında da Nişantaşı’ndaki Baş Mabeyinci Konağı’nda hizmet verdi.
Baş Mabeyinci Konağı, 1935 yılında Emlak ve Eytam Bankasından satın alındı. Konak 1949 yılında yıkılarak yeni ve çağdaş okul tesislerinin yapımına başlandı. Ön cephesi Teşvikiye Caddesi, arka cephesi Akkavak Sokağı, ortası da büyük bir avludan oluşan tesislerin inşaatı 1962 yılında tamamlandı. 1969 yılında da ön cepheye iki kat ilave edildi.
Şişli Terakki Mektebi 17 Mart 1934 tarihinde aynı adla anılan bir limitet şirkete devredildi. Bu biçimsel bir değişimdi çünkü şirket ortakları Terakki ruhuna ve ilkelerine uygun olarak hiçbir biçimde kâr hissesi istemeyecekleri konusunda birer taahhütname imzalamışlardı.
1963 yılında, şirket ilk kuruluştaki yapısına, yani vakıf kavramının o günkü yasal ifadesi ile tesise dönüştürülmüş, 1967 yılında yürürlüğe giren 903 sayılı yasanın vakıf kurma olanağını tanıması ile de TERAKKİ TESİSİ TERAKKİ VAKFIna dönüşmüş ve okul bu vakıf tarafından yönetilmeye başlamıştır. Vakfın kurucu üyeleri Abdurrahman Malta, Ahmet Elberger, Akif Akev, Fahri Refiğ, İbrahim Telci, Necdet Üçer, Nuri Türen, Osman Üçer, Reşat Atabek, Yusuf Kapancı, Ata Refiğ, Rifat Edin, Fikret Güvenç, Mehmet İnal, Memduh Paker, Nazmi Eren, Vedat Uras, Ecvet Gürses, Neş’e Deriş’tir.
Okulun bugünkü modern tesislerini oluşturan Levent yerleşkesine doğru ilk adım 1966 yılında satın alınan 25.800 metrekarelik arazi ile atıldı. Levent’teki ilkokul binasının yapımına 1973 yılında başlandı ve binanın birinci modülü 1975 yılında, ikinci modülü ise 1983 yılında tamamlanarak öğretime açıldı. Terakki Vakfı Okullarının tüm birimlerinin yerleşeceği Levent tesislerinin temeli ise 14 Temmuz 1991’de atıldı.
Levent eğitim tesislerinin kuruluşundaki ilke, artık bilgi toplumuna dönüşen ve sanayileşen bir ülkenin gereksinim duyduğu üretici insan gücünün yetiştirilmesi için uygulamalı öğretimin; sosyal, kültürel ve sportif bir eğitim ile bütünleştirilmesidir. Bu nedenle, Levent eğitim tesislerinde sayısı giderek artan öğrencilere; gelişen teknolojinin sağladığı olanaklarla düzenlenen özel derslikler, laboratuvarlar, kütüphaneler, toplantı ve konferans salonları, yemek salonları, büfeler, bilgi işlem merkezi, kültür merkezleri, sanat galerisi ve spor tesislerinden oluşan tüm çağdaş olanaklar sunulmaktadır.
Terakki Vakfı Okulları, 1994-1995 öğretim yılından beri anaokulu, ilköğretim okulu ve lise olarak İstanbul’un en güzel semtlerinden Levent’teki çağdaş tesislerinde hizmet vermektedir. 2014-2015 öğretim yılından itibaren Tuzla/Tepeören’de açılan yeni kampüsünde; anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lise düzeylerinde hizmet vermeye başladı.
Terakki Vakfı Okulları ile ilgili önemli bir diğer nokta ise kuruluşundan itibaren ticari amaçlı bir girişim ve işletme olmamasıdır. Kuruluşundaki “Terakki mektebi hayır için yaşadığı gibi hayır ile de yaşar.” ilkesi, kuruluş amaçları doğrultusunda “terakki ederek” bugün, “Terakkili olmak yaşama eksiksiz hazırlanmaktır.” ifadesini taşıyan bir eğitim anlayışına dönüşmüştür.
Terakki Vakfı Okullarının geçmişi ve gelişimi, Terakki Vakfı Okullarının Türk Milli Eğitiminde büyük ve köklü bir kurum olduğunun en açık kanıtıdır.